انحصار وراثت با توجه به آیین نامه جدید ، دیگر لازم نیست وراث از ابتدا به دادگاه مراجعه کنند. ثبت احوال مستقیماً گواهی انحصار وراثت صادر می‌کند و فقط در صورت اعتراض یا نبود اطلاعات کافی، موضوع به هیئت حل اختلاف یا دادگاه کشیده می‌شود.
ثبت واقعه فوت
اعلام کنندگان وفات (بیمارستان‌ها، پزشکی قانونی، کلانتری، وزارت خارجه، آرامستان‌ها و…) مکلفند به محض اطلاع، مراتب فوت را به صورت برخط به سازمان اعلام کنند. فوت باید به صورت رسمی در ثبت احوال ثبت شود. در اعلامیه فوت هویت، تاریخ فوت، نوع حادثه (در صورت وجود)، و سایر جزئیات قانونی درج می شود.
تکمیل اطلاعات متوفی و وراث
سازمان ثبت احوال با اتصال به سامانه های مربوطه ، اطلاعات وراث ، وصیت‌نامه رسمی و احکام قضایی (مثل حجر یا نصب قیم) را جمع‌آوری می‌کند.
تنظیم گواهی انحصار وراثت
ظرف ۲۰ روز پس از ثبت فوت، سازمان ثبت احوال بدون نیاز به درخواست ورثه، گواهی انحصار وراثت را تنظیم می‌کند. در گواهی موارد زیر درج می شود.
1ـ تعیین ورّاث و میزان سهم الارث هر یک از آنان، با رعایت قوانین و مقررات حاکم بر احوال شخصیه.
2ـ وجود وصیت نامه رسمی با ذکر مشخصات وصی و موصی له.
3ـ مهلت اعتراض به گواهی مذکور و مرجع رسیدگی به آن و همچنین چگونگی قطعیت گواهی.
در صورتی که براساس گواهی پزشکی قانونی یا با استعلام از سامانه مربوطه حملی موجود باشد، گواهی انحصار وراثت با تصریح به وجود حمل صادر می شود. به منظور آگاهی شهروندان از حقوق مترتب بر گواهی، سازمان، اطلاعات و قواعد حقوق مدنی ضروری از جمله تقسیم ارث حمل و حقوق و دیونی كه به ماترک تعلق می گیرد را در پیوست گواهی یادشده درج می کند.
ابلاغ گواهی به وراث یا دادستان
گواهی به صورت سیستمی به وراث و ذینفعان (در صورت شناسایی) ابلاغ می‌شود. اگر وارثی شناسایی نشود یا ورثه محجور باشند، گواهی به دادستان محل ابلاغ می‌شود.
امکان اعتراض به گواهی
وراث و ذینفعان می‌توانند ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ، به هیئت حل اختلاف ثبت احوال اعتراض کنند.
رسیدگی در هیئت حل اختلاف
هیئت حل اختلاف اعتراض را بررسی و رأی صادر می‌کند. رأی هیئت ظرف ۲۰ روز قابل اعتراض در دادگاه صالح است.
رسیدگی قضایی در صورت اعتراض
اگر به رأی هیئت اعتراض شود، دادگاه بررسی و رأی قطعی صادر می‌کند. سازمان ثبت احوال مکلف است گواهی را مطابق رأی قطعی دادگاه اصلاح و صادر کند.
قطعیت گواهی انحصار وراثت
گواهی در سه حالت قطعی می‌شود:
اگر ظرف ۱۰ روز به گواهی اولیه اعتراضی نشود.
اگر ظرف ۲۰ روز به رأی هیئت حل اختلاف اعتراضی نشود.
اگر دادگاه رأی قطعی صادر کند.
ابلاغ نهایی و قابلیت استناد
با توجه به آیین نامه جدید انحصار وراثت ، گواهی قطعی قابلیت استناد در همه دستگاه‌های اجرایی و مراجع (مثل دفاتر اسناد رسمی، بانک‌ها و…) را خواهد داشت.
راهنمای سامانه جامع الکترونیک گواهی انحصار وراثت
شهروند گرامی توجه به نکات ذیل جهت دریافت گواهی انحصار وراثت ضروری می باشد:
در صورتی که تاریخ ثبت فوت متوفی بعد از 03/05/1404 باشد نیاز به اقدامی از سوی ذینفعان نبوده و گواهی انحصار وراثت به صورت خودکار و ظرف مدت 20 روز صادر شده و با ارسال پیامک ، به ذینفعان اطلاع رسانی خواهد شد. ذینفعان می توانند پس از ابلاغ ، از طریق سایت ابلاغ گواهی انحصار وراثت به نشانی verasat.ncr.ir با ورود مشخصات متوفی در درگاه ابلاغ ، نسبت به جستجو و دریافت گواهی صادر اقدام نمایید.
در صورتی که تاریخ ثبت فوت متوفی قبل از 03/05/1404 باشد از طریق سامانه سهیم sahim.sabteahval.ir و با انتخاب گزینه درخواست گواهی انحصار وراثت ، فرم ثبت درخواست صدور گواهی انحصار وراثت را مشاهده و با وارد کردن شماره ملی و تاریخ تولد متوفی در فرم مذکور و پس از استعلام و مشاهده اطلاعات هویتی کنترلی ، اقدام به ثبت درخواست نمایید. پس از ثبت درخواست و دریافت کد رهگیری ، منتظر ارسال پیامک از سوی سازمان ثبت احوال کشور بمانید. مدت زمان ارسال پیامک از سوی سازمان حداکثر 20 روز کاری خواهد بود.
در صورت دریافت پیامک از سوی سازمان برای دریافت گواهی انحصار وراثت از طریق سایت ابلاغ و دریافت گواهی انحصار وراثت وارد قسمت دریافت گواهی انحصار وراثت شده و پس از انجام عملیات پرداخت ، اقدام به دریافت گواهی نمایید.
ذینفع پس از دریافت گواهی انحصار وراثت در صورت داشتن اعتراض نسبت به گواهی انحصار وراثت صادره ، در سامانه سهیم گزینه اعتراض به گواهی انحصار وراثت را انتخاب کرده ، فرم ثبت اعتراض را با ورود اطلاعات و بارگذاری مدارک مربوطه تکمیل نماید و اعتراض خود را ثبت نماید.
